OLIB-QOʻYILADIGAN TISH PROTEZLARI QOʻLLANILGANDAN KEYINGI ASORATLARI VA KLINIK BELGILARI, HAMDA ZAMONAVIY DAVOLASH USULLARI



Chop etilgan sana:

PDF
Berdaliyev Abdumajid Sharofutdinovich
Central Asian Medical University xalqaro tibbiyot universitet assistenti, Burhoniddin Marg‘inoniy ko‘chasi 64 uy, tel: +998 95 485 00 70, e-mail: info@camuf.uz, Farg‘ona, O‘zbekiston
Ergashev Bekzod Jaloliddin o‘g‘li
Central Asian Medical University xalqaro tibbiyot universitet talabasi, Burhoniddin Marg‘inoniy ko‘chasi 64 uy, tel: +998 95 485 00 70, e-mail: info@camuf.uz, Farg‘ona, O‘zbekiston

Abstract

Mavzuning dolzarbligi. Olib qo‘yiluvchi protezlar to‘liq yoki qisman tishsiz bemorlar uchun funksional va estetik yechim bo‘lib, ortopedik stomatologiyada muhim o‘rin egallaydi. Biroq, ularning uzoq muddatli qo‘llanilishi og‘iz shilliq qavatida shikastlanish, alveolyar o‘siq rezorbsiyasi, stomatit, zamburug‘li infeksiyalar, ta’m bilish va nutq buzilishlari kabi turli asoratlarga olib kelishi mumkin. Ilmiy manbalar bu muammolarni yoritib, ularni oldini olish va davolash usullarini taqdim etadi. Muqobil usullar – implantga tayanadigan protezlar, antifungal davolash va raqamli protez tayyorlash texnologiyalari orqali samaradorlik oshirilmoqda. Shuningdek, gigiyena, bemorning umumiy sog‘lig‘i va xavf omillariga individual yondashuv muhim ahamiyat kasb etadi.

Tadqiqot materiallari va usullari: Tadqiqot universitet stomatologiya klinikasining ortopedik stomatologiya bo‘limida o‘tkazildi. 45–75 yoshdagi, kamida ikki yildan beri olib qo‘yiluvchi protez taqib yurgan 80 nafar bemor (52 ayol, 28 erkak) ishtirok etdi. Klinik tekshiruvda shilliq qavatdagi yallig‘lanish, yara va giperplaziya baholandi; protezning mosligi va barqarorligi aniqlandi. Panoram rentgen orqali suyak rezorbsiyasi va ildiz patologiyalari baholandi. Candida infeksiyasini aniqlash uchun Saburo muhitida mikrobiologik namuna olindi. Ta’m bilish va nutq funktsiyalari standart testlar yordamida o‘rganildi. DOHIP-19 so‘rovnomasi va gigiyena odatlari haqida ma’lumotlar to‘plandi. Asorat aniqlangan bemorlarga relining, antifungal terapiya, yumshoq qavat materiallari yoki implant asosidagi protezlar taklif qilindi.

Tadqiqot natijalari: 80 nafar bemor orasida protezga oid asoratlar yuqori uchradi: shilliq qavat yaralari 45%, giperplaziya 32,5%, stomatit 50% hollarda aniqlandi. Candida albicans 65% bemor protezlarida topilib, stomatit holatlarida CFU ko‘rsatkichi sezilarli yuqori bo‘ldi (p<0.01). 30% bemorda ta’m sezish, 28,8% da nutq buzilishi qayd etildi. Relining/rebasing protez mosligini oshirib, og‘riq va yaralar sonini kamaytirdi. Antifungal davolash 85% holatda ijobiy samara berdi. Yumshoq qoplama og‘riqni kamaytirdi, implant protezlar esa chaynash qobiliyatini yaxshiladi. Gigiyena yetishmovchiligi va uzoq muddatli protez taqish stomatit va suyak rezorbsiyasi bilan bog‘liq deb topildi.

Xulosa: Ushbu tadqiqov olib qo‘yiluvchi  protezlardan uzoq muddat foydalanish bilan bog‘liq asoratlar keng tarqalgan va ko‘p omillarga bog‘liqligini ko‘rsatadi. Zamburug‘li yaralari, giperplaziya, suyak destruksiyasi, stomatit va funksional buzilishlar asosiy muammolardir. Bu holatlar ko‘pincha noto‘g‘ri gigiyena, uzoq muddatli taqish va nosoz protez dizayni bilan kuchayadi. Zamonaviy davolash usullari — yumshoq astarlar, relyeflash, antifungal terapiya va implant asosidagi protezlar — bemor holatini ancha yaxshilaydi. Statistik tahlillar gigiyena va protez yoshi bilan asoratlar o‘rtasida kuchli bog‘liqlikni aniqladi. Shuningdek, bemorni o‘qitish, davriy tekshiruvlar va protezlarni vaqtida yangilash muhim ahamiyatga ega. Uzoq muddatli natijalar uchun kompleks yondashuv va yangi texnologiyalarning qo‘llanilishi zarur.

Foydalangan adabiyotlar

1. Zarb, G. A., Bolender, C. L., & Eckert, S. E. (2012). Prosthodontic treatment for edentulous patients: Complete dentures and implant-supported prostheses (13th ed.). Mosby.
2. Phoenix, R. D., Cagna, D. R., & DeFreest, C. F. (2008). Stewart's clinical removable partial prosthodontics (4th ed.). Quintessence Publishing.
3. Ergashev, B. (2025). Bemorlar psixologiyasi va muloqot ko’nikmalari. Modern Science and Research, 4(2), 151–156.
4. Carlsson, G. E. (2009). Critical review of some dogmas in prosthodontics. Journal of Prosthodontic Research, 53(1), 3–10. https://doi.org/10.1016/j.jpor.2008.10.002
5. Fenlon, M. R., & Sherriff, M. (2004). An investigation of factors influencing patients' use and non-use of complete dentures. British Dental Journal, 196(2), 89–92. https://doi.org/10.1038/sj.bdj.4810900
6. Ergashev, B. (2025). Pulpitning etiologiyasi, patogenezi, morfologiyasi va klinik simptomlari. Modern Science and Research, 4(3), 829–838.
7. Emami, E., de Souza, R. F., Kabawat, M., & Feine, J. S. (2023). The impact of edentulism on oral and general health. International Journal of Dentistry, 2023, 1–7. https://doi.org/10.1155/2013/498305
8. Chatterjee, R., Singh, A., & Gupta, N. (2020). Common complications in complete dentures and their management. Journal of Oral Health and Community Dentistry, 14(1), 21–25.
9. Felton, D. A. (2019). Edentulism and comorbid factors. Journal of Prosthodontics, 18(2), 88–96. https://doi.org/10.1111/j.1532-849X.2009.00437.x
10. Dantas, L. L. C., da Silva, L. C., & de Mattos Mda, G. C. (2019). Oral mucosal disorders in patients with removable dentures. Journal of Oral & Maxillofacial Research, 6(3), e4. https://doi.org/10.5037/jomr.2015.6304
11. Goiato, M. C., dos Santos, D. M., Santiago, J. F. C., & Moreno, A. (2010). Stress distribution in implant-retained overdentures: A systematic review. Journal of Prosthodontics, 19(6), 491–497. https://doi.org/10.1111/j.1532-849X.2010.00625.x
12. Shigli, K., & Angadi, G. S. (2007). Maintenance of removable dentures: A review. Journal of Oral Health and Research, 2(1), 17–21.
13. Felton, D. (2019). Edentulism and comorbid factors. Journal of Prosthodontics, 18(2), 88–96. https://doi.org/10.1111/j.1532-849X.2009.00437.x
14. Goiato, M. C., Dos Santos, D. M., Santiago, J. F. C., & Moreno, A. (2013). Complete denture retention and stability: A literature review. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 7(9), 2012–2015. https://doi.org/10.7860/JCDR/2013/5814.3330
15. Gendreau, L., & Loewy, Z. G. (2011). Epidemiology and etiology of denture stomatitis. Journal of Prosthodontics, 20(4), 251–260. https://doi.org/10.1111/j.1532-849X.2011.00698.x
16. Jagger, R. G., & Harrison, A. (2015). Denture fixatives—An update for general dental practice. British Dental Journal, 178, 209–213.
17. Carlsson, G. E. (2019). Critical review of some dogmas in prosthodontics. Journal of Prosthodontic Research, 53(1), 3–10. https://doi.org/10.1016/j.jpor.2008.10.004
18. Emami, E., de Grandmont, P., Rompré, P. H., Barbeau, J., Pan, S., & Feine, J. S. (2018). Favoring trauma as an etiological factor in denture stomatitis. Journal of Dental Research, 87(5), 440–444. https://doi.org/10.1177/154405910808700509
19. Barbeau, J., Séguin, J., Goulet, J. P., de Koninck, L., Avon, S. L., & Lalonde, B. (2013). Reassessing the presence of Candida albicans in denture-related stomatitis. Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology, and Endodontology, 95(1), 51–59.
20. Polyzois, G. L., Lagouvardos, P. E., & Frangou, M. J. (2011). Modern denture adhesives: A systematic review. Journal of Prosthodontics, 20(8), 643–648. https://doi.org/10.1111/j.1532-849X.2011.00778.x
21. Petrovic, M., & Radovic, K. (2022). Challenges and solutions in complete denture therapy. Serbian Dental Journal, 64(1), 12–17. https://doi.org/10.1515/sdj-2017-0002
22. Bilhan, H., Geckili, O., Erdogan, O., & Bilgin, T. (2021). Complications and patient satisfaction with removable dentures. European Journal of Dentistry, 6(3), 287–293. https://doi.org/10.1055/s-0039-1698884